Niedokrwistość z niedoboru żelaza
Niedokrwistość (anemia) jest stanem patologicznym, w którym liczba krwinek czerwonych i ilość krążącej hemoglobiny nie wystarcza do prawidłowego utlenowania tkanek organizmu. Najczęściej spotykanym rodzajem anemii jest niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Anemia może wynikać z:
- utraty czerwonych krwinek w czasie ostrego lub przewlekłego krwawienia,
- nadmiernego rozpadu erytrocytów,
- zaburzenia procesu krwiotworzenia będącego skutkiem niedoborów żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 lub miedzi.
Do głównych objawów niedokrwistości należą:
- osłabienie,
- problemy z koncentracją,
- łatwa męczliwość,
- zawroty głowy,
- duszność,
- tachykardia,
- bladość skóry i błon śluzowych,
- łamliwość paznokci i wypadanie włosów.
Anemia z niedoboru żelaza
Żelazo jest składnikiem hemu, który, wraz z częścią białkową, tworzy hemoglobinę, czyli czerwony barwnik krwi. Podstawowym zadaniem hemoglobiny jest transport tlenu. Niedobór żelaza prowadzi więc do zaburzeń wytwarzania hemoglobiny, co kończy się przewlekłym niedotlenieniem organizmu.
Ryzyko niedoborów żelaza i związanej z tym niedokrwistości zwiększa się w stanach związanych z utratą żelaza wraz z krwią. Innymi przyczynami niedokrwistości są zwiększone zapotrzebowanie na żelazo oraz sposób żywienia, który dostarcza zbyt mało tego pierwiastka.
Ze zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo mamy do czynienia w okresie wzrostu organizmu, w czasie ciąży oraz karmienia piersią.
Do utraty żelaza z krwią może dojść nie tylko po epizodzie jawnego krwawienia (np. po zranieniu lub przy nawracających krwotokach z nosa), ale również przy przewlekłej utracie krwi, której często można nie zauważyć i która czasami wymaga specjalistycznej diagnostyki. Dotyczy to zwłaszcza ukrytej utraty krwi w przewodzie pokarmowym. Inną, ale bardzo ważną przyczyną przewlekłej utraty żelaza są obfite lub przedłużające się miesiączki u kobiet.
Wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym nie jest pełne i zależy od wielu czynników.
Jego absorpcję utrudnia obecność błonnika pokarmowego, fitynianów, szczawianów, fosforanów, tanin oraz niektórych składników mineralnych, w tym wapnia, miedzi i cynku.
Dlatego szpinak, który zawiera dość dużo żelaza, nie jest szczególnie zalecany dla uzupełniania niedoborów tego składnika, ponieważ jest również źródłem dużej ilości szczawianów.
Także zawarte w herbacie taniny powodują zmniejszenie wchłaniania żelaza.
Należy zaznaczyć, że powszechnie stosowane leki zmniejszające kwasowość soku żołądkowego mogą wpływać na zmniejszenie wchłaniania żelaza z żywności.
Czynnikiem, który zwiększa przyswajalność żelaza jest witamina C. Z tego względu celowe jest łączenie produktów mięsnych i warzyw.
Wchłanianie żelaza zwiększają także znajdujące się w owocach i warzywach inne kwasy (m.in. winowy i cytrynowy), a także fruktoza i sorbitol, dlatego ważne jest aby dieta była bogata w te produkty.
Odpowiednie zbilansowanie diety pozwoli na uniknięcie niedokrwistości z niedoboru żelaza.
Zalecenia dietetyczne w leczeniu i zapobieganiu niedokrwistości z niedoboru żelaza
W leczeniu niedokrwistości dieta jest pomocniczym elementem. W celu uzupełnienia niedoboru niezbędna jest suplementacja zlecona i kontrolowana przez lekarza.
Prawidłowe zestawienie produktów i odpowiednio zbilansowana dieta są ważne w zapobieganiu nawrotom choroby.
JAK PRAWIDŁOWO ZBILANSOWAĆ DIETĘ PRZY ANEMII?
- Dieta powinna dostarczać odpowiednią ilość składnika, którego niedobór powoduje niedokrwistość (żelazo, kwas foliowy, witamina B12). Powinna być ponadto urozmaicona i zróżnicowana, zgodna z zasadami prawidłowego odżywiania oraz Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej IŻŻ.
-
Należy zadbać, aby w codziennej diecie pojawiły się produkty pochodzenia zwierzęcego. Będą one źródłem łatwiej przyswajalnego żelaza hemowego – chude mięso (np. wołowina, schab, kurczak, indyk), ryby, jaja. Ponadto białko zwierzęce zwiększa wchłanianie żelaza.
-
Żywność bogatą w żelazo należy łączyć w jednym posiłku z produktami, które są źródłem witaminy C (np. warzywa, natka pietruszki, pomarańcze, sok z porzeczki) lub laktozy (np. mleko i produkty mleczne).
-
Należy unikać spożywania produktów bogatych w żelazo w połączeniu z produktami, które zawierają składniki utrudniające wchłanianie tego pierwiastka. Należą do nich m.in.:
-
fityniany zawarte w produktach zbożowych z pełnego przemiału,
-
kwas szczawiowy znajdujący się w szpinaku i rabarbarze,
-
teina zawarta w herbacie oraz kofeina znajdująca się w kawie,
-
fosforany, które występują zwłaszcza w produktach przetworzonych, przetworach mięsnych.
-
-
Należy wzbogacić swój jadłospis w produkty będące źródłem witaminy B6. Bierze ona udział w procesie krwiotworzenia, np. pełnoziarniste produkty zbożowe, kapustę, szpinak, fasolkę szparagową, kalafiora, banany, soję czy orzechy.
-
Należy zwrócić uwagę, aby w diecie nie zabrakło produktów dostarczających mikroskładników takich jak miedź – pomaga w transporcie żelaza i kobalt – niezbędny do syntezy witaminy B12. Źródłem tych składników jest kakao, orzechy, płatki owsiane, jaja, kasza gryczana i zielone warzywa.
-
Ważnym składnikiem w procesie tworzenia krwinek jest kwas foliowy zawarty w warzywach liściastych (np. kapuście, sałacie, jarmużu, natce pietruszki) oraz nasionach roślin strączkowych: soczewicy, fasoli, grochu.
Jeżeli cierpisz na anemię lub obawiasz się, że spożywasz za mało żelaza i nie wiesz jak zbilansować odpowiednio swoją dietę, skorzystaj z indywidualnej współpracy dietetycznej.