Atopowe zapalenie skóry może występować nawet u 20% populacji. Tak jak w przypadku wielu innych chorób skóry, prawidłowo zbilansowana dieta odgrywa duże znaczenie w przebiegu tego schorzenia. Jakie są zalecenia żywieniowe w atopowym zapaleniu skóry? Co jeść przy AZS, a czego unikać?
Jak powinna wyglądać dieta w atopowym zapaleniu skóry?
Atopowe zapalenie skóry to bardzo częsta, przewlekła, nawrotowa choroba skóry. Ma ona charakter zapalny i nie jest zakaźna. Pojawia się zwykle we wczesnym dzieciństwie i może utrzymywać się przez całe życie. Przebiega ona z okresami zaostrzeń i remisji.
Głównymi objawami choroby są: silny świąd i suchość skóry, rumieniowe, zapalne zmiany skórne o charakterze wyprysku. W fazie przewlekłej choroby może wystąpić pogrubienie i złuszczanie naskórka.
Ponadto u pacjentów występuje skłonność do nawrotowych zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych skóry.
Patofizjologia AZS nie jest do końca poznana, jednak uważa się, że przyczyny są wrodzone. AZS częściej występuje u dzieci, których oboje rodziców choruje na alergię. AZS często bywa również powiązane z innymi chorobami alergicznymi – nawet w 50% przypadków współistnieje z astmą lub katarem siennym.
Do czynników nasilających przebieg choroby zalicza się:
- alergeny powietrznopochodne,
- pokarm,
- klimat,
- stres,
- hormony,
- używki,
- czynniki drażniące oraz mikroorganizmy.
Przewlekły przebieg choroby oraz stale utrzymujący się świąd istotnie obniżają jakość życia pacjentów i ich rodzin oraz mogą mieć poważne konsekwencje socjoekonomiczne. Często towarzyszą temu zaburzenia snu, nieobecność w szkole i w pracy oraz izolacja społeczna.
Terapia AZS jest czasem bardzo trudna i długotrwała. Jej celem nie jest wyleczenie z choroby, a utrzymanie jak najdłuższych okresów remisji i dobrego stanu zdrowia chorego. Podstawę terapii stanowi leczenie przeciwzapalne, objawowe i wzmacniające naturalną warstwę skóry. W zależności od wieku pacjenta i nasilenia zmian skórnych może być zastosowana również fototerapia, leczenie immunosupresyjne lub biologiczne.
Dieta w atopowym zapaleniu skóry - czy ma znaczenie?
Atopowe zapalenie skóry możemy podzielić na dwa rodzaje – alergiczny i niealergiczny AZS. Atopowe zapalenie skóry o typie alergicznym, związane jest z podwyższonym stężeniem IgE. Jest to jedno z białek układu odpornościowego, którego zadaniem jest walka z antygenami i aktywowanie naturalnych mechanizmów obronnych układu immunologicznego. U osób z alergiami immunoglobuliny IgE nadmiernie reagują na dany czynnik uczulający, produkowana jest nadmierna ilość histaminy, czego wynikiem są objawy alergiczne takie jak wypryski, obrzęki, kaszel czy katar.
Z najnowszych badań wynika, że prawie 40% dzieci z atopowym zapaleniem skóry o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego ma alergię pokarmową IgE- zależną. Najczęstszymi alergenami pokarmowymi w AZS są:
- < 5 lat Mleko krowie, jaja, pszenica, soja i orzeszki ziemne,
- > 5 lat orzechy, skorupiaki, ryby,
- młodzież i dorośl: alergie pyłkowe, jabłko, seler, marchew, orzech laskowy.
Dieta w atopowym zapaleniu skóry - dieta eliminacyjna
Wskazaniem do stosowania diety eliminacyjnej jest ustalenie związku nadwrażliwości pokarmowej z AZS. Usunięcie szkodliwego pokarmu z diety wraz z odpowiednio dobranym leczeniem farmakologicznym może skutecznie pomóc w uzyskaniu zadowalającej poprawy stanu skóry.
Nie zaleca się jednak stosowania diety eliminacyjnej w leczeniu wszystkich pacjentów z atopowym zapaleniem skóry, gdyż w badaniach nie potwierdzono klinicznej skuteczności takiego postępowania. Jednakże pacjenci z udowodnioną alergią na pokarmy mogą odnieść korzyść z eliminacji konkretnych pokarmów już po trzech tygodniach.
W przypadku łagodnej i umiarkowanej formy AZS efekty stosowania diety eliminacyjnej mogą być nikłe. Stosowanie takiej diety w sposób niekontrolowany może także doprowadzić do niedoborów żywieniowych i ogólnego pogorszenia stanu zdrowia. Prowadzenie diety eliminacyjnej musi mieć więc ewidentne pozytywne skutki, jeżeli takie nie występują – należy z niej zrezygnować.
Podstawą diety eliminacyjnej u osób z AZS jest wykluczenie produktów, na które stwierdzono alergię w badaniach alergologicznych.
Do alergenów pokarmowych najczęściej raportowanych u pacjentów z AZS zalicza się: białka mleka krowiego, białka jaja kurzego, pszenicę, soję, orzeszki ziemne, kakao, ryby, skorupiaki, owoce cytrusowe należy również zwrócić uwagę na konserwanty, barwniki czy dodatki wzmacniające smak i zapach.
W przypadku AZS najlepiej jest zastosować dietę z wykluczeniem jednego lub kilku pokarmów wywołujących objawy, co znajduje zastosowanie w przypadku ostrych reakcji. Najczęściej wykluczeniu ulegają: jajka oraz pszenica.
Dieta w atopowym zapaleniu skóry - dieta eliminacyjna
Przy diecie eliminacyjnej warto zadbać o prawidłowo zbilansowany sposób żywienia, aby zapobiec niedoborom makro- i mikroskładników. Wykluczając z diety produkty alergizujące należy je zamienić innymi, niealergizującymi produktami o równoważnych lub podobnych właściwościach odżywczych.
W monitorowaniu wpływu diety na stan skóry pomocnym narzędziem jest dzienniczek spożycia. Notowanie tego co jemy bywa bardzo pomocne, bo w dłuższej perspektywie czasowej ułatwia znalezienie produktów, które mogą nasilać zmiany skórne.
Ze względu na brak odpowiednich wytycznych czas trwania eliminacji szkodliwego pokarmu z diety powinno się ustalać indywidualnie dla każdego chorego. W razie konieczności dłuższego stosowania diety eliminacyjnej należy raz w roku wykonywać u chorego próbę prowokacyjną ze szkodliwym pokarmem. Próba ta służy ocenie aktywności procesu alergii pokarmowej. Systematyczne obniżanie tej aktywności jest przejawem nabywania przez chorego na AZS tolerancji immunologicznej. Proces ten, nazywany potocznie „wyrastaniem z alergii pokarmowej”, następuje w wyniku stosowanego leczenia dietetycznego i farmakologicznego.
Dieta w atopowym zapaleniu skóry - pozostałe składniki
Tak jak w przebiegu każdej innej choroby skóry podstawę diety powinny stanowić zdrowe nawyki żywieniowe i utrzymywanie prawidłowej masy ciała.
W codziennym menu powinny znajdować się owoce i warzywa, które wykazują działanie przeciwzapalne oraz tłuste ryby, orzechy i migdały, które są cennym źródłem tłuszczów omega-3 (jeżeli nie występują alergie pokarmowe na te składniki).
Korzystny wpływ na przebieg AZS wykazuje kwas γ-linolenowy, który w dużych ilościach znajdziemy np. w oleju z wiesiołka czy czarnej porzeczce. Badania dowodzą, że kwas ten jest może łagodzić stany zapalne skóry i zmniejszać utratę wody. Systematyczne podawanie olejów bogatych w GLA może łagodzić stany zapalne skóry
Dodatkowo, osoby z AZS powinny zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie kwasu omega-3 DHA, który może łagodzić objawy atopowego zapalenia skóry. W badaniu przeprowadzonym w 2008 r dorośli przyjmowali codziennie 5,4 g kwasu DHA. Po 2 msc. odnotowano znaczące zmniejszenie objawów AZS w porównaniu z grupą kontrolną. Podobne rezultaty osiągnięto w innym badaniu, w którym chorzy zażywali suplement zawierający 1,8 g kwasu EPA.
Warto zwrócić uwagę także na podaż cynku. W badaniu z 2014 roku wykazano, że dzieci cierpiące na AZS miały niższą zawartość cynku we włosach niż dzieci, które były zdrowe, a zażywanie suplementów przyniosło u nich poprawę po 2 msc suplementacji.
W niektórych badaniach zaobserwowano, że kobiety z AZS spożywały mniejsze ilości produktów bogatych w witaminę C oraz podobny niezbyt wysoki poziom selenu w porównaniu z osobami zdrowymi. Warto więc zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie tych składników.
Produkty bogate w witaminę C, to przede wszystkim świeże warzywa i owoce, a źródłem selenu są orzechy brazylijskie, ryby, skorupiaki, drożdże.
Do swojej diety warto wprowadzić również kurkuminę, która wykazuje działanie przeciwzapalne.
Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych zaleca również suplementację witaminy D. Chorzy na atopowe zapalenie skóry należą do grupy ryzyka niedoboru witaminy D. Deficyt tej witaminy może mieć zasadniczy wpływ na rozwój i przebieg AZS. Witamina D poprawia szczelność bariery naskórkowej oraz zwiększa ekspresję peptydów antybakteryjnych, które zmniejszają ryzyko zakażeń. Ponadto witamina D jest ważnym modulatorem odpowiedzi immunologicznej, która jest bardzo istotna w wyprysku atopowym
Probiotyki, a atopowe zapalenie skóry
Ogromny wpływ na nasze zdrowie ma stan naszej mikroflory bakteryjnej. Zauważono, że sposób porodu, karmienie piersią, ale również kolejność porodów miała silny wpływ na skład mikrobioty, co wiązało się z występowaniem AZS.
Z uwagi, iż atopowe zapalenie skóry jest ściśle związane ze stanem jelit i układem odpornościowym, wsparciem w walce z atopowym zapaleniem skóry może być suplementacja probiotykami. W 2005 roku przeprowadzono badanie, które sugeruje, że suplementacja Lactobacillus fermentum łagodzi przebieg AZS.
W wspomnianym badaniu dzieci otrzymywały probiotyk (1×109 Lactobacillus fermentum VRI-033 PCC) dwa razy dziennie przez 8 tygodni. Po interwencji zauważono zmniejszenie objawów choroby.
Inne badanie wykazało, że również Lactobacillus rhamnosus GG, wydaje się być skuteczny w zapobieganiu AZS. Stwierdzono również, że zmniejsza on stopień nasilenia AZS.
Biorąc pod uwagę korzystne działanie probiotukoterapii – warto rozważyć suplementację odpowiednim szczepem bakteryjnym.
Dieta niskohistaminowa, a atopowe zapalenie skóry
W niektórych przypadkach na stan skóry osób z atopowym zapaleniem skóry źle wpływają produkty, które są bogate w histaminę lub stymulują jej wytwarzanie.
Są to m.in. wędliny, kiełbasy, sery dojrzewające (pleśniowe, żółte, twarde), konserwy rybne, czerwone wino. Źródłem histaminy będą także pomidory, truskawki, czekolada, orzechy ziemne i suszone owoce.
Należy więc obserwować reakcje swojego organizmu na te produkty i w razie potrzeby zrezygnować z nich.
Z zaostrzeniem przebiegu AZS może wiązać się również nadmierne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych – tłustego mięsa, nabiału, słodyczy oraz fast-foodów.
Dlatego, jak wspomniałam wcześniej – w dietetycznej terapii AZS niezbędny może okazać się dzienniczek spożycia. Zapisywanie wszystkich spożytych i wypitych produktów może uświadomić nam, które negatywnie wpływają na stan skóry i z których ewidentnie należy zrezygnować.
Jeżeli cierpisz na atopowe zapalenie skóry i chcesz zmienić swoją dietę, aby wspomóc leczenie – odezwij się do mnie
Na koniec zapraszam Cię także na mój Instagram, gdzie w łatwy sposób uczę jak jeść zdrowo. Znajdziesz tam również inspiracje na zdrowe posiłki, wspomagające leczenie zmian skórnych.